Ba mươi lăm năm - một khoảng thời gian chưa phải là dài trong dòng chảy lịch sử, nhưng với một tờ tạp chí văn nghệ địa phương như Cửa Việt, đó là cả một hành trình bền bỉ, tâm huyết và đầy khát vọng. Hành trình ấy được viết nên bằng sự cống hiến thầm lặng của biết bao thế hệ lãnh đạo, biên tập viên, cộng tác viên, bạn viết và bạn đọc - những người đã chọn gắn bó với tờ tạp chí không chỉ bằng trách nhiệm nghề nghiệp, mà bằng cả tình yêu quê hương, niềm đam mê văn hóa, văn học nghệ thuật.
Tháng 7 năm 1989, sự kiện tái lập tỉnh Quảng Trị đã mở ra một chương mới trong hành trình phát triển quê hương. Trong công cuộc kiến thiết ấy, cùng với việc hình thành đầy đủ các cơ quan, ban ngành, đoàn thể, việc tái thiết và nâng tầm đời sống tinh thần, văn hóa - nghệ thuật của tỉnh nhà được đặc biệt quan tâm.
Cuối năm 1989, Hội Văn học Nghệ thuật Quảng Trị chính thức được thành lập tại thị xã Quảng Trị, đánh dấu mốc ban đầu của đội ngũ văn nghệ sĩ về mái nhà chung của mình. Tháng 4 năm 1990, UBND tỉnh Quảng Trị ban hành quyết định thành lập Tạp chí Cửa Việt thuộc Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh. Nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường được bổ nhiệm làm Tổng biên tập, Trụ sở Tạp chí đặt tại Thị xã Quảng Trị. Ban biên tập gồm những văn nghệ sĩ tên tuổi: Hoàng Phủ Ngọc Tường, Lê Anh, Trương Bé, Xuân Đàm, Xuân Đức, Nguyễn Quang Lập, Hoàng Phủ Ngọc Phan, Sĩ Sô, Ngô Thảo và Nguyễn Trọng Tạo.
Trong số đầu tiên xuất bản vào năm 1990, Tạp chí Cửa Việt đã viết những dòng mở đầu đầy tâm huyết và trách nhiệm: …Lịch sử không thuộc về dĩ vãng, lịch sử vẫn tồn tại với sức năng động của nó trong mỗi khoảnh khắc của hiện tại và tương lai, với bất cứ ai còn giữ lòng biết ơn Nhân Dân. CỬA VIỆT ra đời, trước hết mong được làm chứng ngôn về lòng biết ơn của con người trước lịch sử, mà nếu quên đi, chúng ta sẽ không còn sức mạnh để đi tới đích phía trước…
…CỬA VIỆT ra đời, từ một mảnh đất sâu dày khát vọng của nhân dân, mong mỏi đóng góp vào sự nghiệp Đổi Mới sống còn của dân tộc bằng tất cả tâm huyết công dân của văn nghệ sĩ. Cửa Việt là một cửa biển, và cửa biển nào cũng nhìn ra đường chân trời…
Tên tạp chí “Cửa Việt” được lựa chọn gợi nhắc địa danh nơi con sông Thạch Hãn đổ ra biển lớn, vừa mang ý nghĩa biểu tượng về một cánh cửa văn hóa mở ra với cả nước, đã được lựa chọn một cách đầy trân trọng và nhiều tầng hàm nghĩa. Tạp chí Cửa Việt không chỉ là diễn đàn của văn nghệ sĩ Quảng Trị, mà còn là nơi gặp gỡ, giao thoa giữa những giá trị sáng tạo nghệ thuật và bản sắc văn hóa vùng đất anh hùng.
Trong bối cảnh đất nước đang chuyển mình mạnh mẽ do Đảng khởi xướng và lãnh đạo, Cửa Việt ra đời như một làn gió mới, nhưng sâu sắc, mang trong mình khát vọng vươn lên về tư tưởng, văn hóa và nghệ thuật. Với sự dẫn dắt của thế hệ lãnh đạo và đội ngũ Ban Biên tập đầu tiên, tạp chí Cửa Việt đã tạo dựng được uy tín, vị thế trong lòng bạn đọc cả nước.
Ở những ngày đầu mới thành lập và hoạt động của Tạp chí Cửa Việt, Tạp chí Văn hóa Quảng Trị cũng được hình thành, với chức năng là chuyển tải các chuyên mục văn hoá - văn nghệ cùng song hành với Tạp chí Cửa Việt. Hai số đầu tiên của tạp chí do đạo diễn Nguyễn Xuân Đàm và nhà văn Nguyễn Quang Hà phối hợp thực hiện. Từ số thứ ba, nhà văn Xuân Đức đảm nhiệm vai trò Tổng Biên tập. Tạp chí Văn hóa Quảng Trị đã trở thành một diễn đàn chuyên sâu trong lĩnh vực nghiên cứu, tuyên truyền, bảo tồn và phát huy những giá trị tinh hoa văn hóa của vùng đất Quảng Trị.
Ở những ngày đầu mới thành lập và hoạt động của Tạp chí Cửa Việt, Tạp chí Văn hóa Quảng Trị cũng được hình thành, với chức năng là chuyển tải các chuyên mục văn hoá - văn nghệ cùng song hành với Tạp chí Cửa Việt.
Sau một thời gian hoạt động độc lập, cả Tạp chí Cửa Việt (bộ cũ) và Tạp chí Văn hóa Quảng Trị đều đã tạo dựng được chỗ đứng riêng trong đời sống văn hóa - nghệ thuật của tỉnh nhà. Trong bối cảnh thực tiễn lúc bấy giờ, vừa để tăng cường hiệu quả hoạt động và đáp ứng yêu cầu tổ chức lại các cơ quan báo chí địa phương phù hợp với điều kiện tỉnh mới tái lập, tháng 4 năm 1994, Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Trị ban hành Quyết định số 574/QĐ-UB, sáp nhập hai tạp chí thành một đơn vị thống nhất, lấy tên là Tạp chí Cửa Việt, trực thuộc Sở Văn hóa Thông tin. Thời điểm này nhà văn Xuân Đức là Phó Giám đốc Sở Văn hóa Thông tin, đồng thời là Tổng Thư ký Hội Văn học nghệ thuật, được giao trọng trách Tổng biên tập Tạp chí Cửa Việt. Sự kiện sáp nhập không chỉ đơn thuần là một quyết định hành chính, mà còn mang ý nghĩa sâu sắc về mặt tinh thần và tổ chức. Hai dòng chảy, một mang thiên hướng nghệ thuật sáng tác, một thiên về nghiên cứu và lý luận văn hóa khi hợp lực đã tạo nên một diện mạo mới cho Tạp chí Cửa Việt: vừa giàu tính nghệ thuật, vừa đậm chất học thuật và gần gũi đời sống.
Trải qua hơn ba thập niên phát triển và hơn 400 số báo được xuất bản, Cửa Việt đã chứng minh một điều: Dù là một tờ báo địa phương, tạp chí vẫn có thể tạo nên tầm ảnh hưởng sâu rộng nếu giữ được bản sắc, chất lượng và sự kết nối chân thành với đời sống tinh thần của nhân dân. Tạp chí không chỉ đăng tải những tác phẩm văn học nghệ thuật đặc sắc, mà còn là một không gian để đối thoại, phản biện, trao đổi, phản ánh các vấn đề thời sự, từ đó góp phần xây dựng một đời sống văn hóa lành mạnh, nhân văn, sâu sắc.
Trong 35 năm qua, bên cạnh hơn 400 số báo đã xuất bản, Cửa Việt còn cho ra mắt các tuyển tập chọn lọc tác phẩm đặc sắc của các chuyên mục; tổ chức thành công nhiều cuộc thi truyện ngắn, bút ký, thơ… Đăng tải các tác phẩm của các cuộc vận động sáng tác như “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”; chủ đề “Tổng Bí thư Lê Duẩn với cách mạng Việt Nam và quê hương Quảng Trị”; về lực lượng vũ trang và chiến tranh cách mạng; đề tài bảo vệ biển đảo; khát vọng phát triển và khát vọng hòa bình; đổi mới và hội nhập; cuộc cách mạng khoa học công nghệ 4.0; đề tài nông thôn mới…
Đội ngũ nhà báo, biên tập viên của Cửa Việt qua các thời kỳ đều có những văn nghệ sĩ tài năng xuất sắc, được bạn đọc yêu mến. Đội ngũ trẻ kế cận cũng đam mê nghề nghiệp và gặt hái được nhiều giải thưởng quan trọng ở cả lĩnh vực văn học nghệ thuật và báo chí. Điều này đã tạo nên uy tín cho Ban biên tập, để cộng tác viên tin tưởng và yên tâm gửi bài cộng tác.
Đáng chú ý, những năm gần đây Cửa Việt cũng đã từng bước chuyển mình mạnh mẽ sang môi trường số bằng việc ra mắt Trang thông tin điện tử tổng hợp, fanpage, tạo cầu nối với độc giả, tăng cường tính tương tác và kịp thời truyền tải thông tin. Năm 2024, Cửa Việt thuộc top 7 cơ quan tạp chí trung ương và địa phương xếp mức tốt về chuyển đổi số.
Bên cạnh hoạt động chuyên môn, Cửa Việt cũng đồng thời tổ chức nhiều hoạt động xã hội, từ thiện, kết nối cộng đồng - một tinh thần nhân văn đúng với chất của người làm văn nghệ: viết bằng trái tim và hành động bằng sự chia sẻ.
Phát biểu tại buổi lễ, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy Hồ Thị Ngọc Lan chúc mừng những kết quả Tạp chí Cửa Việt đạt được trong 35 năm qua, đồng thời biểu dương những đóng góp tích cực của các thế hệ lãnh đạo, biên tập viên, cán bộ, cộng tác viên và bạn đọc của Tạp chí Cửa Việt qua các thời kỳ trong hành trình phát triển văn hóa - văn học nghệ thuật của tỉnh. Để phát huy những kết quả đạt được trong giai đoạn mới, đề nghị tạp chí cần tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi số một cách toàn diện và bài bản, tạp chí cần xây dựng nền tảng tạp chí điện tử chuyên nghiệp, phát triển các sản phẩm đa phương tiện, ứng dụng công nghệ để nâng cao hiệu quả quản lý, xuất bản và tương tác với bạn đọc.
Ông Nguyễn Văn Dùng, Chủ tịch Hội VHNT tỉnh Quảng Trị cũng đánh giá cao những thành quả tạp chí đã đạt được trong 35 năm qua. Từng trang báo Cửa Việt đã góp công xây đắp nên ngôi đền văn hóa, và tin rằng mỗi dòng chữ được viết bằng đam mê và trách nhiệm, mỗi bài báo được ấp ủ từ trái tim nghệ sĩ, sẽ tiếp tục tỏa sáng, thầm lặng mà bền bỉ, như chính con người Quảng Trị.
Cộng tác viên Tống Phước Trị cũng xúc động chia sẻ tại buổi lễ rằng, Cửa Việt không đơn thuần là một Tạp chí văn nghệ địa phương, đó là một mái nhà, một người bạn đồng hành đầy nghĩa tình, là nơi khơi nguồn cảm hứng, nuôi dưỡng đam mê, và đặc biệt là nơi đã chắp cánh cho những tác phẩm đầu đời của nhiều thế hệ cầm bút được đến với bạn đọc cả nước.
Một số hình ảnh tại buổi lễ:
Tiết mục văn nghệ chào mừng
Khung cảnh buổi lễ
Ông Hồ Thanh Thọ, Phó Tổng biên tập Tạp chí Cửa Việt phát biểu diễn văn khai mạc
Bà Hồ Thị Ngọc Lan, Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy phát biểu tại buổi lễ
Bà Hồ Thị Liên nguyên Tổng biên tập Tạp chí Cửa Việt rưng rưng xúc động khi chia sẻ về những kỷ niệm với tạp chí
Cộng tác viên Tống Phước Trị chia sẻ cảm xúc về Cửa Việt
Tặng quà trị ân các thế hệ lãnh đạo
Nhân dịp này, Tạp chí vinh dự nhận được Bằng khen của Uỷ ban toàn quốc Liên hiệp các Hội văn học nghệ thuật Việt Nam.
